11647
İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUNU
Kanun Numarası : 6331
Kabul Tarihi : 20/6/2012
Yayımlandığı R.Gazete : Tarih: 30/6/2012 Sayı : 28339
Yayımlandığı Düstur : Tertip : 5 Cilt : 52
BİRİNCİBÖLÜM
Amaç, Kapsam ve Tanımlar
Amaç
MADDE 1–(1) Bu Kanunun amacı; işyerlerinde işsağlığıve güvenliğinin sağlanmasıve mevcut sağlık ve güvenlikşartlarının iyileştirilmesi için işveren veçalışanların görev, yetki, sorumluluk, hak ve yükümlülüklerini düzenlemektir.
Kapsam ve istisnalar
MADDE 2–(1) Bu Kanun; kamu veözel sektöre ait bütün işlere ve işyerlerine, bu işyerlerinin işverenleri ile işveren vekillerine,çırak ve stajyerler de dâhil olmaküzere tümçalışanlarına faaliyetçalışankonularına bakılmaksızın uygulanır.
(2) Ancak aşağıda belirtilen faaliyetler ve kişiler hakkında bu Kanun hükümleri uygulanmaz:
a) Fabrika, bakım merkezi, dikimevi ve benzeri işyerlerindekiler hariçTürk SilahlıKuvvetleri, genel kolluk kuvvetleri ve Milliİstihbarat TeşkilatıMüsteşarlığının faaliyetleri.
b) Afet ve acil durum birimlerinin müdahale faaliyetleri.
c) Ev hizmetleri.
ç)Çalışan istihdam etmeksizin kendi nam ve hesabına mal ve hizmetüretimi yapanlar.
d) Hükümlüve tutuklulara yönelik infaz hizmetleri sırasında, iyileştirme kapsamında yapılan işyurdu, eğitim, güvenlik ve meslek edindirme faaliyetleri.
e)(Ek: 10/9/2014-6552/15 md.)Denizyolu taşımacılığı yapan araçların uluslararası seyrüsefer hâlleri.
Tanımlar
MADDE 3–(1) Bu Kanunun uygulanmasında;
a) Bakanlık:Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığını,
b)Çalışan: Kendiözel kanunlarındaki statülerine bakılmaksızın kamu veyaözel işyerlerinde istihdam edilen gerçek kişiyi,
c)Çalışan temsilcisi:İşsağlığıve güvenliği ile ilgiliçalışmalara katılma,çalışmalarıizleme, tedbir alınmasınıisteme, tekliflerde bulunma ve benzeri konulardaçalışanlarıtemsil etmeye yetkiliçalışanı,
ç) Destek elemanı: Asli görevinin yanında işsağlığıve güvenliği ile ilgiliönleme, koruma, tahliye, yangınla mücadele, ilk yardım ve benzeri konulardaözel olarak görevlendirilmişuygun donanım ve yeterli eğitime sahip kişiyi,
11648
d) Eğitim kurumu:İşgüvenliği uzmanı, işyeri hekimi ve diğer sağlık personelinin eğitimlerini vermeküzere Bakanlıkça yetkilendirilen kamu kurum ve kuruluşlarını,üniversiteleri ve Türk Ticaret Kanununa göre faaliyet gösterenşirketler tarafından kurulan müesseseleri,
e) Genççalışan: Onbeşyaşınıbitirmişancak onsekiz yaşınıdoldurmamışçalışanı,
f)(Değişik: 12/7/2013-6495/101 md.)İşGüvenliği Uzmanı: Usul ve esaslarıyönetmelikle belirlenen, işsağlığıve güvenliği alanında görev yapmaküzere Bakanlıkça yetkilendirilmiş, işgüvenliği uzmanlığıbelgesine sahip, Bakanlık ve ilgili kuruluşlarındaçalışma hayatınıdenetleyen müfettişler ile mühendislik veya mimarlık eğitimi veren fakültelerin mezunlarıile teknik elemanı,
g)İşkazası:İşyerinde veya işin yürütümünedeniyle meydana gelen,ölüme sebebiyet veren veya vücut bütünlüğünüruhen ya da bedenenengelli hâle getirenolayı,(1)
ğ)İşveren:Çalışan istihdam eden gerçek veya tüzel kişi yahut tüzel kişiliği olmayan kurum ve kuruluşları,
h)İşyeri: Mal veya hizmetüretmek amacıyla maddi olan ve olmayan unsurlar ileçalışanın birlikteörgütlendiği, işverenin işyerindeürettiği mal veya hizmet ile nitelik yönünden bağlılığıbulunan ve aynıyönetim altındaörgütlenen işyerine bağlıyerler ile dinlenme,çocuk emzirme, yemek, uyku, yıkanma, muayene ve bakım, beden ve mesleki eğitim yerleri ve avlu gibi diğer eklentiler ve araçlarıda içeren organizasyonu,
ı)İşyeri hekimi:İşsağlığıve güvenliği alanında görev yapmaküzere Bakanlıkça yetkilendirilmiş, işyeri hekimliği belgesine sahip hekimi,
i)İşyeri sağlık ve güvenlik birimi:İşyerinde işsağlığıve güvenliği hizmetlerini yürütmeküzere kurulan, gerekli donanım ve personele sahip olan birimi,
j) Konsey: UlusalİşSağlığıve Güvenliği Konseyini,
k) Kurul:İşsağlığıve güvenliği kurulunu,
1) Meslek hastalığı: Mesleki risklere maruziyet sonucu ortayaçıkan hastalığı,
m) Ortak sağlık ve güvenlik birimi: Kamu kurum ve kuruluşları, organize sanayi bölgeleri ile Türk Ticaret Kanununa göre faaliyet gösterenşirketler tarafından, işyerlerine işsağlığıve güvenliği hizmetlerini sunmaküzere kurulan gerekli donanım ve personele sahip olan ve Bakanlıkça yetkilendirilen birimi,
n)Önleme:İşyerinde yürütülen işlerin bütün safhalarında işsağlığıve güvenliği ile ilgili riskleri ortadan kaldırmak veya azaltmak için planlanan ve alınan tedbirlerin tümünü,
o) Risk: Tehlikeden kaynaklanacak kayıp, yaralanma ya da başka zararlısonuçmeydana gelme ihtimalini,
ö) Risk değerlendirmesi:İşyerinde var olan ya da dışarıdan gelebilecek tehlikelerin belirlenmesi, bu tehlikelerin riske dönüşmesine yol açan faktörler ile tehlikelerden kaynaklanan risklerin analiz edilerek derecelendirilmesi ve kontrol tedbirlerinin kararlaştırılmasıamacıyla yapılmasıgerekliçalışmaları,
p) Tehlike:İşyerinde var olan ya da dışarıdan gelebilecek,çalışanıveya işyerini etkileyebilecek zarar veya hasar verme potansiyelini,
–––––––––––––––––
(1) 25/4/2013 tarihli ve 6462 sayılı Kanunun 1 inci maddesiyle, bu bentte yer alan “özre uğratan” ibaresi “engelli hâle getiren”şeklinde değiştirilmiştir.
11649
r) Tehlike sınıfı:İşsağlığıve güvenliği açısından, yapılan işinözelliği, işin her safhasında kullanılan veya ortayaçıkan maddeler, işekipmanı,üretim yöntem veşekilleri,çalışma ortam veşartlarıile ilgili diğer hususlar dikkate alınarak işyeri için belirlenen tehlike grubunu,
s)(Değişik: 12/7/2013-6495/101 md.)Teknik eleman: Tekniköğretmen, fizikçi, kimyager ve biyolog unvanına sahip olanlar ileüniversitelerin işsağlığıve güvenliği programımezunlarını,
ş)İşyeri hemşiresi: 25/2/1954 tarihli ve 6283 sayılıHemşirelik Kanununa göre hemşirelik mesleğini icra etmeye yetkili, işsağlığıve güvenliği alanında görev yapmaküzere Bakanlıkça yetkilendirilmişişyeri hemşireliği belgesine sahip hemşire/sağlık memurunu,
ifade eder.
(2)İşveren adına hareket eden, işin ve işyerinin yönetiminde görev alan işveren vekilleri, bu Kanunun uygulanmasıbakımından işveren sayılır.
İKİNCİBÖLÜM
İşveren ileÇalışanların Görev, Yetki ve Yükümlülükleri
İşverenin genel yükümlülüğü
MADDE 4–(1)İşveren,çalışanların işle ilgili sağlık ve güvenliğini sağlamakla yükümlüolup buçerçevede;
a) Mesleki risklerinönlenmesi, eğitim ve bilgi verilmesi dâhil her türlütedbirin alınması, organizasyonun yapılması, gerekli araçve gereçlerin sağlanması, sağlık ve güvenlik tedbirlerinin değişenşartlara uygun hale getirilmesi ve mevcut durumun iyileştirilmesi içinçalışmalar yapar.
b)İşyerinde alınan işsağlığıve güvenliği tedbirlerine uyulup uyulmadığınıizler, denetler ve uygunsuzlukların giderilmesini sağlar.
c) Risk değerlendirmesi yapar veya yaptırır.
ç)Çalışana görev verirken,çalışanın sağlık ve güvenlik yönünden işe uygunluğunu gözönüne alır.
d) Yeterli bilgi ve talimat verilenler dışındakiçalışanların hayati veözel tehlike bulunan yerlere girmemesi için gerekli tedbirleri alır.
(2)İşyeri dışındaki uzman kişi ve kuruluşlardan hizmet alınması, işverenin sorumluluklarınıortadan kaldırmaz.
(3)Çalışanların işsağlığıve güvenliği alanındaki yükümlülükleri, işverenin sorumluluklarınıetkilemez.
(4)İşveren, işsağlığıve güvenliği tedbirlerinin maliyetiniçalışanlara yansıtamaz.
Risklerden korunma ilkeleri
MADDE 5–(1)İşverenin yükümlülüklerinin yerine getirilmesinde aşağıdaki ilkeler gözönünde bulundurulur:
a) Risklerden kaçınmak.
b) Kaçınılmasımümkün olmayan riskleri analiz etmek.
c) Risklerle kaynağında mücadele etmek.
11650
ç)İşin kişilere uygun hale getirilmesi için işyerlerinin tasarımıile işekipmanı,çalışmaşekli veüretim metotlarının seçimindeözen göstermek,özellikle tekdüzeçalışma veüretim temposunun sağlık ve güvenliğe olumsuz etkileriniönlemek,önlenemiyor ise en aza indirmek.
d) Teknik gelişmelere uyum sağlamak.
e) Tehlikeli olanı, tehlikesiz veya daha az tehlikeli olanla değiştirmek.
f) Teknoloji, işorganizasyonu,çalışmaşartları, sosyal ilişkiler veçalışma ortamıile ilgili faktörlerin etkilerini kapsayan tutarlıve genel birönleme politikasıgeliştirmek.
g) Toplu korunma tedbirlerine, kişisel korunma tedbirlerine göreöncelik vermek.
ğ)Çalışanlara uygun talimatlar vermek.
İşsağlığıve güvenliği hizmetleri
MADDE 6–(1) Mesleki risklerinönlenmesi ve bu risklerden korunulmasına yönelikçalışmalarıda kapsayacak, işsağlığıve güvenliği hizmetlerinin sunulmasıiçin işveren;
a)Çalışanlarıarasından işgüvenliği uzmanı, işyeri hekimi veon ve daha fazla çalışanı olan çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerindediğer sağlık personeli görevlendirir.Çalışanlarıarasında belirlenen niteliklere sahip personel bulunmamasıhâlinde, bu hizmetin tamamınıveya bir kısmınıortak sağlık ve güvenlik birimlerinden hizmet alarak yerine getirebilir. Ancak belirlenen niteliklere ve gerekli belgeye sahip olmasıhâlinde, tehlike sınıfıveçalışan sayısıdikkate alınarak, bu hizmetin yerine getirilmesini kendisiüstlenebilir.(Ek cümle: 10/9/2014-6552/16 md.)Belirlenen niteliklere ve gerekli belgeye sahip olmayan ancak 10’dan az çalışanı bulunan ve az tehlikeli sınıfta yer alan işyeri işverenleri veya işveren vekili tarafından Bakanlıkça ilan edilen eğitimleri tamamlamak şartıyla işe giriş ve periyodik muayeneler ve tetkikler hariç iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini yürütebilirler.(1)
b) Görevlendirdikleri kişi veya hizmet aldığıkurum ve kuruluşların görevlerini yerine getirmeleri amacıyla araç, gereç, mekân ve zaman gibi gerekli bütün ihtiyaçlarınıkarşılar.
c)İşyerinde sağlık ve güvenlik hizmetlerini yürütenler arasında işbirliği ve koordinasyonu sağlar.
ç) Görevlendirdikleri kişi veya hizmet aldığıkurum ve kuruluşlar tarafından işsağlığıve güvenliği ile ilgili mevzuata uygun olan ve yazılıolarak bildirilen tedbirleri yerine getirir.
d)Çalışanların sağlık ve güvenliğini etkilediği bilinen veya etkilemesi muhtemel konular hakkında; görevlendirdikleri kişi veya hizmet aldığıkurum ve kuruluşları, başka işyerlerindençalışmaküzere kendi işyerine gelençalışanlarıve bunların işverenlerini bilgilendirir.
(2) 4/1/2002 tarihli ve 4734 sayılıKamuİhale Kanunu kapsamındaki kamu kurum ve kuruluşları; işsağlığıve güvenliği hizmetlerini, Sağlık Bakanlığına ait döner sermayeli kuruluşlardan doğrudan alabileceği gibi 4734 sayılıKanun hükümleriçerçevesinde de alabilir.
(3) Tam süreli işyeri hekimi görevlendirilen işyerlerinde, diğer sağlık personeli görevlendirilmesi zorunlu değildir.
(4)(Ek: 10/9/2014-6552/16 md.)Birinci fıkranın (a) bendine göre yapılacak görevlendirme süresinin belirlenmesinde 5/6/1986 tarihli ve 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanunu ile 4/11/1981 tarihli ve 2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu kapsamındaki öğrenci statüsünde olan çırak ve stajyerler, çalışan sayısının toplamına dâhil edilmez.
İşsağlığıve güvenliği hizmetlerinin desteklenmesi
MADDE 7–(1)İşsağlığıve güvenliği hizmetlerinin yerine getirilmesi için, Bakanlıkça aşağıdakişartlarla destek sağlanabilir:
a) Kamu kurum ve kuruluşlarıhariçondan azçalışanıbulunanlardan,çok tehlikeli ve tehlikeli sınıfta yer alan işyerleri faydalanabilir. Ancak, Bakanlar Kurulu, ondan azçalışanıbulunanlardan az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinin de faydalanmasına karar verebilir.
b) Giderler, işkazasıve meslek hastalığıbakımından kısa vadeli sigorta kollarıiçin toplanan primlerden kaynak aktarılmak suretiyle, Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından finanse edilir.
––––––––––––––––
(1)10/9/2014 tarihli ve 6552 sayılı Kanunun 16 ncı maddesiyle, bu bentte yer alan “işyeri hekimi ve” ibaresinden sonra gelmek üzere “on ve daha fazla çalışanı olan çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde” ibaresi eklenmiştir.
11651
c) Uygulamada, Sosyal Güvenlik Kurumu kayıtlarıesas alınır.
ç) Bu Kanun ve diğer mevzuat gereğince yapılan kontrol ve denetimlerde; istihdam ettiği kişilerin sigortalılık bildiriminde bulunmadığıtespit edilen işverenlerden, tespit tarihine kadar yapılanödemeler yasal faizi ile birlikte Sosyal Güvenlik Kurumunca tahsil edilir ve bu durumdaki işverenler, sağlanan destektenüçyıl süreyle faydalanamaz.
d) Uygulamaya ilişkin olarak ortayaçıkabilecek tereddütleri gidermeye, uygulamayıyönlendirmeye ve doğabilecek sorunlarıçözmeye Bakanlık yetkilidir.
(2) Aşağıdaki konular ile bunlara ilişkin usul ve esaslar, Maliye Bakanlığının uygun görüşüalınarak Bakanlıkçaçıkarılan yönetmelikle belirlenir:
a)İşsağlığıve güvenliği hizmetlerinin yerine getirilmesi için sağlanacak desteğin uygulanması.
b) Destek sağlanacak ondan azçalışanıbulunan işyerlerininözellikleri gözönünde bulundurularak; Sosyal Güvenlik Kurumu tarafındanödenecek işsağlığıve güvenliği hizmet bedellerinin tespiti, destek olunacak kısmıveödenmeşekli.
c) Destekten faydalanabilecek işyerlerinin taşımasıgerekenşartlar.
ç)İşsağlığıve güvenliği hizmeti verecek kuruluşlarınözellikleri.
(3) Etkinlik ve sürekliliğin sağlanmasıamacıyla; Bakanlık tarafından Sağlık Bakanlığı, Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığıve ilgili meslek kuruluşlarıyla işbirliği yapılabilir.
İşyeri hekimleri ve işgüvenliği uzmanları
MADDE 8–(1)İşyeri hekimi ve işgüvenliği uzmanlarının hak ve yetkileri, görevlerini yerine getirmeleri nedeniyle kısıtlanamaz. Bu kişiler, görevlerini mesleğin gerektirdiği etik ilkeler ve mesleki bağımsızlık içerisinde yürütür.
(2)İşyeri hekimi ve işgüvenliği uzmanları; görevlendirildikleri işyerlerinde işsağlığıve güvenliğiyle ilgili alınmasıgereken tedbirleri işverene yazılıolarak bildirir; bildirilen hususlardan hayati tehlike arz edenlerin işveren tarafından yerine getirilmemesi hâlinde, bu hususu Bakanlığın yetkili birimine bildirir.
(3) Hizmet sunan kuruluşlar ile işyeri hekimi ve işgüvenliği uzmanları, işsağlığıve güvenliği hizmetlerinin yürütülmesindeki ihmallerinden dolayı, hizmet sunduklarıişverene karşısorumludur.
(4)Çalışanınölümüveya maluliyetiyle sonuçlanacakşekilde vücut bütünlüğünün bozulmasına neden olan işkazasıveya meslek hastalığının meydana gelmesinde ihmali tespit edilen işyeri hekimi veya işgüvenliği uzmanının yetki belgesi askıya alınır.
(5)İşgüvenliği uzmanlarının görev alabilmeleri için;çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde (A) sınıfı, tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde en az (B) sınıfı, az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde ise en az (C) sınıfıişgüvenliği uzmanlığıbelgesine sahip olmalarışartıaranır. Bakanlık, işgüvenliği uzmanlarının ve işyeri hekimlerinin görevlendirilmesi konusunda sektörel alandaözel düzenleme yapabilir.
11652
(6) Belirlenençalışma süresi nedeniyle işyeri hekimi ve işgüvenliği uzmanının tam süreli görevlendirilmesi gereken durumlarda; işveren, işyeri sağlık ve güvenlik birimi kurar. Bu durumda,çalışanların tabi olduğu kanun hükümleri saklıkalmak kaydıyla, 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılıİşKanununa göre belirlenen haftalıkçalışma süresi dikkate alınır.
(7) Kamu kurum ve kuruluşlarında ilgili mevzuata göreçalıştırılan işyeri hekimi veya işgüvenliği uzmanıolma niteliğini haiz personel, gerekli belgeye sahip olmalarışartıyla asli görevlerinin yanında, belirlenençalışma süresine riayet ederekçalışmakta olduklarıkurumda veya ilgili personelin muvafakati veüst yöneticinin onayıile diğer kamu kurum ve kuruluşlarında görevlendirilebilir. Buşekilde görevlendirilecek personele, görev yaptığıher saat için (200) gösterge rakamının memur aylık katsayısıileçarpımıtutarında ilaveödeme, hizmet alan kurum tarafından yapılır. Buödemeden damga vergisi hariçherhangi bir kesinti yapılmaz. Bu durumdaki görevlendirmeye ilişkin ilaveödemelerde, günlük mesai saatlerine bağlıkalmak kaydıyla, aylık toplam seksen saatten fazla olan görevlendirmeler dikkate alınmaz.
(8) Kamu sağlık hizmetlerinde tam süreliçalışmaya ilişkin mevzuat hükümleri saklıkalmak kaydıyla, işyeri hekimlerinin ve diğer sağlık personelinin işyeri sağlık ve güvenlik birimi ile ortak sağlık ve güvenlik birimlerinde görevlendirilmelerinde ve hizmet verilen işyerlerindeçalışanlarla sınırlıolmaküzere görevlerini yerine getirmelerinde, diğer kanunların kısıtlayıcıhükümleri uygulanmaz.
Tehlike sınıfının belirlenmesi
MADDE 9–(1)İşyeri tehlike sınıfları; 31/5/2006 tarihli ve 5510 sayılıSosyal Sigortalar ve Genel Sağlık SigortasıKanununun 83üncümaddesine göre belirlenen kısa vadeli sigorta kollarıprim tarifesi de dikkate alınarak,İşSağlığıve Güvenliği Genel Müdürünün Başkanlığında ilgili taraflarca oluşturulan komisyonun görüşleri doğrultusunda, Bakanlıkçaçıkarılacak tebliğile tespit edilir.
(2)İşyeri tehlike sınıflarının tespitinde, o işyerinde yapılan asıl işdikkate alınır.
Risk değerlendirmesi, kontrol,ölçüm ve araştırma
MADDE 10–(1)İşveren, işsağlığıve güvenliği yönünden risk değerlendirmesi yapmak veya yaptırmakla yükümlüdür. Risk değerlendirmesi yapılırken aşağıdaki hususlar dikkate alınır:
a) Belirli risklerden etkilenecekçalışanların durumu.
b) Kullanılacak işekipmanıile kimyasal madde ve müstahzarların seçimi.
c)İşyerinin tertip ve düzeni.
ç) Genç, yaşlı, engelli, gebe veya emzirençalışanlar gibiözel politika gerektiren gruplar ile kadınçalışanların durumu.
(2)İşveren, yapılacak risk değerlendirmesi sonucu alınacak işsağlığıve güvenliği tedbirleri ile kullanılmasıgereken koruyucu donanım veya ekipmanıbelirler.
(3)İşyerinde uygulanacak işsağlığıve güvenliği tedbirleri,çalışmaşekilleri veüretim yöntemleri;çalışanların sağlık ve güvenlik yönünden korunma düzeyini yükseltecek ve işyerinin idari yapılanmasının her kademesinde uygulanabilir nitelikte olmalıdır.
(4)İşveren, işsağlığıve güvenliği yönündençalışma ortamına veçalışanların bu ortamda maruz kaldığırisklerin belirlenmesine yönelik gerekli kontrol,ölçüm, inceleme ve araştırmaların yapılmasınısağlar.
11653
Acil durum planları, yangınla mücadele ve ilk yardım
MADDE 11–(1)İşveren;
a)Çalışma ortamı, kullanılan maddeler, işekipmanıileçevreşartlarınıdikkate alarak meydana gelebilecek acil durumlarıönceden değerlendirerek,çalışanlarıveçalışmaçevresini etkilemesi mümkün ve muhtemel acil durumlarıbelirler ve bunların olumsuz etkileriniönleyici ve sınırlandırıcıtedbirleri alır.
b) Acil durumların olumsuz etkilerinden korunmaküzere gerekliölçüm ve değerlendirmeleri yapar, acil durum planlarınıhazırlar.
c) Acil durumlarla mücadele için işyerinin büyüklüğüve taşıdığıözel tehlikeler, yapılan işin niteliği,çalışan sayısıile işyerinde bulunan diğer kişileri dikkate alarak;önleme, koruma, tahliye, yangınla mücadele, ilk yardım ve benzeri konularda uygun donanıma sahip ve bu konularda eğitimli yeterli sayıda kişiyi görevlendirir, araçve gereçleri sağlayarak eğitim ve tatbikatlarıyaptırır ve ekiplerin her zaman hazır bulunmalarınısağlar.
ç)Özellikle ilk yardım, acil tıbbi müdahale, kurtarma ve yangınla mücadele konularında, işyeri dışındaki kuruluşlarla irtibatısağlayacak gerekli düzenlemeleri yapar.
Tahliye
MADDE 12–(1) Ciddi, yakın veönlenemeyen tehlikenin meydana gelmesi durumunda işveren;
a)Çalışanların işi bırakarak derhalçalışma yerlerinden ayrılıp güvenli bir yere gidebilmeleri için,önceden gerekli düzenlemeleri yapar veçalışanlara gerekli talimatlarıverir.
b) Durumun devam etmesi hâlinde, zorunluluk olmadıkça, gerekli donanıma sahip veözel olarak görevlendirilenler dışındakiçalışanlardan işlerine devam etmelerini isteyemez.
(2)İşveren,çalışanların kendileri veya diğer kişilerin güvenliği için ciddi ve yakın bir tehlike ile karşılaştıklarıve amirine hemen haber veremedikleri durumlarda; istenmeyen sonuçlarınönlenmesi için, bilgileri ve mevcut teknik donanımlarıçerçevesinde müdahale edebilmelerine imkân sağlar. Böyle bir durumdaçalışanlar, ihmal veya dikkatsiz davranışlarıolmadıkça yaptıklarımüdahaleden dolayısorumlu tutulamaz.
Çalışmaktan kaçınma hakkı
MADDE 13–(1) Ciddi ve yakın tehlike ile karşıkarşıya kalançalışanlar kurula, kurulun bulunmadığıişyerlerinde ise işverene başvurarak durumun tespit edilmesini ve gerekli tedbirlerin alınmasına karar verilmesini talep edebilir. Kurul acilen toplanarak, işveren ise derhâl kararınıverir ve durumu tutanakla tespit eder. Karar,çalışana veçalışan temsilcisine yazılıolarak bildirilir.
(2) Kurul veya işvereninçalışanın talebi yönünde karar vermesi hâlindeçalışan, gerekli tedbirler alınıncaya kadarçalışmaktan kaçınabilir.Çalışanlarınçalışmaktan kaçındığıdönemdekiücreti ile kanunlardan ve işsözleşmesinden doğan diğer haklarısaklıdır.
(3)Çalışanlar ciddi ve yakın tehlikeninönlenemez olduğu durumlarda birinci fıkradaki usule uymak zorunda olmaksızın işyerini veya tehlikeli bölgeyi terk ederek belirlenen güvenli yere gider.Çalışanların bu hareketlerinden dolayıhaklarıkısıtlanamaz.
11654
(4)İşsözleşmesiyleçalışanlar, talep etmelerine rağmen gerekli tedbirlerin alınmadığıdurumlarda, tabi olduklarıkanun hükümlerine göre işsözleşmelerini feshedebilir. Toplu sözleşme veya toplu işsözleşmesi ileçalışan kamu personeli, bu maddeye göreçalışmadığıdönemde fiilençalışmışsayılır.
(5) Bu Kanunun 25 inci maddesine göre işyerinde işin durdurulmasıhâlinde, bu madde hükümleri uygulanmaz.
İşkazasıve meslek hastalıklarının kayıt ve bildirimi
MADDE 14–(1)İşveren;
a) Bütün işkazalarının ve meslek hastalıklarının kaydınıtutar, gerekli incelemeleri yaparak bunlar ile ilgili raporlarıdüzenler.
b)İşyerinde meydana gelen ancak yaralanma veyaölüme neden olmadığıhalde işyeri ya da işekipmanının zarara uğramasına yol açan veyaçalışan, işyeri ya da işekipmanınızarara uğratma potansiyeli olan olaylarıinceleyerek bunlar ile ilgili raporlarıdüzenler.
(2)İşveren, aşağıdaki hallerde belirtilen sürede Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirimde bulunur:
a)İşkazalarınıkazadan sonrakiüçişgünüiçinde.
b) Sağlık hizmeti sunucularıveya işyeri hekimi tarafından kendisine bildirilen meslek hastalıklarını,öğrendiği tarihten itibarenüçişgünüiçinde.
(3)İşyeri hekimi veya sağlık hizmeti sunucuları; meslek hastalığıön tanısıkoyduklarıvakaları, Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından yetkilendirilen sağlık hizmeti sunucularına sevk eder.
(4) Sağlık hizmeti sunucularıkendilerine intikal eden işkazalarını, yetkilendirilen sağlık hizmeti sunucularıise meslek hastalığıtanısıkoyduklarıvakalarıen geçon gün içinde Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirir.
(5) Bu maddenin uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar, Sağlık Bakanlığının uygun görüşüalınarak Bakanlıkça belirlenir.
Sağlık gözetimi
MADDE 15–(1)İşveren;
a)Çalışanların işyerinde maruz kalacaklarısağlık ve güvenlik risklerini dikkate alarak sağlık gözetimine tabi tutulmalarınısağlar.
b) Aşağıdaki hallerdeçalışanların sağlık muayenelerinin yapılmasınısağlamak zorundadır:
1)İşe girişlerinde.
2)İşdeğişikliğinde.
3)İşkazası, meslek hastalığıveya sağlık nedeniyle tekrarlanan işten uzaklaşmalarından sonra işe dönüşlerinde talep etmeleri hâlinde.
4)İşin devamısüresince,çalışanın ve işin niteliği ile işyerinin tehlike sınıfına göre Bakanlıkça belirlenen düzenli aralıklarla.
11655
(2) Tehlikeli veçok tehlikeli sınıfta yer alan işlerdeçalışacaklar, yapacaklarıişe uygun olduklarınıbelirten sağlık raporu olmadan işe başlatılamaz.(1)
(3)(Değişik birinci cümle: 10/9/2014-6552/17 md.)Bu Kanun kapsamında alınması gereken sağlık raporları işyeri hekiminden alınır. 10’dan az çalışanı bulunan ve az tehlikeli işyerleri için ise kamu hizmet sunucuları veya aile hekimlerinden de alınabilir.Raporlara itirazlar Sağlık Bakanlığıtarafından belirlenen hakem hastanelere yapılır, verilen kararlar kesindir.
(4) Sağlık gözetiminden doğan maliyet ve bu gözetimden kaynaklıher türlüek maliyet işverence karşılanır,çalışana yansıtılamaz.
(5) Sağlık muayenesi yaptırılançalışanınözel hayatıve itibarının korunmasıaçısından sağlık bilgileri gizli tutulur.
Çalışanların bilgilendirilmesi
MADDE 16–(1)İşyerinde işsağlığıve güvenliğinin sağlanmasıve sürdürülebilmesi amacıyla işveren,çalışanlarıveçalışan temsilcilerini işyerininözelliklerini de dikkate alarak aşağıdaki konularda bilgilendirir:
a)İşyerinde karşılaşılabilecek sağlık ve güvenlik riskleri, koruyucu veönleyici tedbirler.
b) Kendileri ile ilgili yasal hak ve sorumluluklar.
c)İlk yardım, olağan dışıdurumlar, afetler ve yangınla mücadele ve tahliye işleri konusunda görevlendirilen kişiler.
(2)İşveren;
a) 12 nci maddede belirtilen ciddi ve yakın tehlikeye maruz kalan veya kalma riski olan bütünçalışanları, tehlikeler ile bunlardan doğan risklere karşıalınmışve alınacak tedbirler hakkında derhal bilgilendirir.
b) Başka işyerlerindençalışmaküzere kendi işyerine gelençalışanların birinci fıkrada belirtilen bilgileri almalarınısağlamaküzere, söz konusuçalışanların işverenlerine gerekli bilgileri verir.
c) Risk değerlendirmesi, işsağlığıve güvenliği ile ilgili koruyucu veönleyici tedbirler,ölçüm, analiz, teknik kontrol, kayıtlar, raporlar ve teftişten elde edilen bilgilere, destek elemanlarıileçalışan temsilcilerinin ulaşmasınısağlar.
Çalışanların eğitimi
MADDE 17–(1)İşveren,çalışanların işsağlığıve güvenliği eğitimlerini almasınısağlar. Bu eğitimözellikle; işe başlamadanönce,çalışma yeri veya işdeğişikliğinde, işekipmanının değişmesi hâlinde veya yeni teknoloji uygulanmasıhâlinde verilir. Eğitimler, değişen ve ortayaçıkan yeni risklere uygun olarak yenilenir, gerektiğinde ve düzenli aralıklarla tekrarlanır.
(2)Çalışan temsilcileriözel olarak eğitilir.
(3) Mesleki eğitim alma zorunluluğu bulunan tehlikeli veçok tehlikeli sınıfta yer alan işlerde, yapacağıişle ilgili mesleki eğitim aldığınıbelgeleyemeyenlerçalıştırılamaz.
(4)İşkazasıgeçiren veya meslek hastalığına yakalanançalışana işe başlamadanönce, söz konusu kazanın veya meslek hastalığının sebepleri, korunma yollarıve güvenliçalışma yöntemleri ile ilgili ilave eğitim verilir. Ayrıca, herhangi bir sebeple altıaydan fazla süreyle işten uzak kalanlara, tekrar işe başlatılmadanönce bilgi yenileme eğitimi verilir.
––––––––––––––
(1) 10/9/2014 tarihli ve 6552 sayılıKanunun 17 nci maddesiyle, bu fıkrada yer alan“işyerlerinde”ibaresi“işlerde”şeklinde değiştirilmiştir.
11656
(5) Tehlikeli veçok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde; yapılacak işlerde karşılaşılacak sağlık ve güvenlik riskleri ile ilgili yeterli bilgi ve talimatlarıiçeren eğitimin alındığına dair belge olmaksızın, başka işyerlerindençalışmaküzere gelençalışanlar işe başlatılamaz.
(6) Geçici işilişkisi kurulan işveren, işsağlığıve güvenliği risklerine karşıçalışana gerekli eğitimin verilmesini sağlar.
(7) Bu madde kapsamında verilecek eğitimin maliyetiçalışanlara yansıtılamaz. Eğitimlerde geçen süreçalışma süresinden sayılır. Eğitim sürelerinin haftalıkçalışma süresininüzerinde olmasıhâlinde, bu süreler fazla sürelerleçalışma veya fazlaçalışma olarak değerlendirilir.
Çalışanların görüşlerinin alınmasıve katılımlarının sağlanması
MADDE 18–(1)İşveren, görüşalma ve katılımın sağlanmasıkonusunda,çalışanlara veya iki ve daha fazlaçalışan temsilcisinin bulunduğu işyerlerinde varsa işyeri yetkili sendika temsilcilerine yoksaçalışan temsilcilerine aşağıdaki imkânlarısağlar:
a)İşsağlığıve güvenliği ile ilgili konularda görüşlerinin alınması, teklif getirme hakkının tanınmasıve bu konulardaki görüşmelerde yer alma ve katılımlarının sağlanması.
b) Yeni teknolojilerin uygulanması, seçilecek işekipmanı,çalışma ortamıveşartlarınınçalışanların sağlık ve güvenliğine etkisi konularında görüşlerinin alınması.
(2)İşveren, destek elemanlarıileçalışan temsilcilerinin aşağıdaki konulardaönceden görüşlerinin alınmasınısağlar:
a)İşyerinden görevlendirilecek veya işyeri dışından hizmet alınacak işyeri hekimi, işgüvenliği uzmanıve diğer personel ile ilk yardım, yangınla mücadele ve tahliye işleri için kişilerin görevlendirilmesi.
b) Risk değerlendirmesi yapılarak, alınmasıgereken koruyucu veönleyici tedbirlerin ve kullanılmasıgereken koruyucu donanım ve ekipmanın belirlenmesi.
c) Sağlık ve güvenlik risklerininönlenmesi ve koruyucu hizmetlerin yürütülmesi.
ç)Çalışanların bilgilendirilmesi.
d)Çalışanlara verilecek eğitimin planlanması.
(3)Çalışanların veyaçalışan temsilcilerinin, işyerinde işsağlığıve güvenliği için alınanönlemlerin yetersiz olduğu durumlarda veya teftişsırasında, yetkili makama başvurmalarından dolayıhaklarıkısıtlanamaz.
Çalışanların yükümlülükleri
MADDE 19–(1)Çalışanlar, işsağlığıve güvenliği ile ilgili aldıklarıeğitim ve işverenin bu konudaki talimatlarıdoğrultusunda, kendilerinin ve hareketlerinden veya yaptıklarıişten etkilenen diğerçalışanların sağlık ve güvenliklerini tehlikeye düşürmemekle yükümlüdür.
(2)Çalışanların, işveren tarafından verilen eğitim ve talimatlar doğrultusunda yükümlülüklerişunlardır:
a)İşyerindeki makine, cihaz, araç, gereç, tehlikeli madde, taşıma ekipmanıve diğerüretim araçlarınıkurallara uygunşekilde kullanmak, bunların güvenlik donanımlarınıdoğru olarak kullanmak, keyfi olarakçıkarmamak ve değiştirmemek.
11657
b) Kendilerine sağlanan kişisel koruyucu donanımıdoğru kullanmak ve korumak.
c)İşyerindeki makine, cihaz, araç, gereç, tesis ve binalarda sağlık ve güvenlik yönünden ciddi ve yakın bir tehlike ile karşılaştıklarında ve koruma tedbirlerinde bir eksiklik gördüklerinde, işverene veyaçalışan temsilcisine derhal haber vermek.
ç) Teftişe yetkili makam tarafından işyerinde tespit edilen noksanlık ve mevzuata aykırılıkların giderilmesi konusunda, işveren veçalışan temsilcisi ile işbirliği yapmak.
d) Kendi görev alanında, işsağlığıve güvenliğinin sağlanmasıiçin işveren veçalışan temsilcisi ile işbirliği yapmak.
Çalışan temsilcisi
MADDE 20–(1)İşveren; işyerinin değişik bölümlerindeki riskler veçalışan sayılarınıgözönünde bulundurarak dengeli dağılımaözen göstermek kaydıyla,çalışanlar arasında yapılacak seçim veya seçimle belirlenemediği durumda atama yoluyla, aşağıda belirtilen sayılardaçalışan temsilcisini görevlendirir:
a)İki ile elli arasındaçalışanıbulunan işyerlerinde bir.
b) Ellibir ile yüz arasındaçalışanıbulunan işyerlerinde iki.
c) Yüzbir ile beşyüz arasındaçalışanıbulunan işyerlerindeüç.
ç) Beşyüzbir ile bin arasındaçalışanıbulunan işyerlerinde dört.
d) Binbir ile ikibin arasındaçalışanıbulunan işyerlerinde beş.
e)İkibinbir veüzeriçalışanıbulunan işyerlerinde altı.
(2) Birden fazlaçalışan temsilcisinin bulunmasıdurumunda baştemsilci,çalışan temsilcileri arasında yapılacak seçimle belirlenir.
(3)Çalışan temsilcileri, tehlike kaynağının yok edilmesi veya tehlikeden kaynaklanan riskin azaltılmasıiçin, işvereneöneride bulunma ve işverenden gerekli tedbirlerin alınmasınıisteme hakkına sahiptir.
(4) Görevlerini yürütmeleri nedeniyle,çalışan temsilcileri ve destek elemanlarının haklarıkısıtlanamaz ve görevlerini yerine getirebilmeleri için işveren tarafından gerekli imkânlar sağlanır.
(5)İşyerinde yetkili sendika bulunmasıhâlinde, işyeri sendika temsilcileriçalışan temsilcisi olarak da görev yapar.
ÜÇÜNCÜBÖLÜM
Konsey, Kurul ve Koordinasyon
UlusalİşSağlığıve Güvenliği Konseyi
MADDE 21–(1)Ülke genelinde işsağlığıve güvenliği ile ilgili politika ve stratejilerin belirlenmesi için tavsiyelerde bulunmaküzere Konsey kurulmuştur.
(2) Konsey, Bakanlık Müsteşarının başkanlığında aşağıda belirtilenüyelerden oluşur:
a) BakanlıkİşSağlığıve Güvenliği Genel Müdürü,Çalışma Genel Müdürü,İşTeftişKurulu Başkanıve Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığından bir genel müdür.
b) Bilim, Sanayi ve Teknoloji,Çevre veŞehircilik, Enerji ve Tabii Kaynaklar, Gıda, Tarım ve Hayvancılık, Kalkınma, MillîEğitim ile Sağlık bakanlıklarından ilgili birer genel müdür.
11658
c) Yükseköğretim Kurulu Başkanlığından bir yürütme kuruluüyesi, Devlet Personel Başkanlığından bir başkan yardımcısı.
ç)İşveren, işçi ve kamu görevlileri sendikalarıüst kuruluşlarının en fazlaüyeye sahip ilküçünden, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliğinden, Türkiye Esnaf ve SanatkârlarıKonfederasyonundan, Türk Tabipleri Birliğinden, Türk Mühendis ve Mimar OdalarıBirliğinden ve Türkiye Ziraat OdalarıBirliğinden konuyla ilgili veya görevli birer yönetim kuruluüyesi.
d)İhtiyaçduyulmasıhâlindeİşSağlığıve Güvenliği Genel Müdürünün teklifi ve Konseyin kararıile belirlenen, işsağlığıve güvenliği konusunda faaliyet gösteren kurum veya kuruluşlardan en fazla iki temsilci.
(3)İkinci fıkranın (d) bendi kapsamında belirlenen Konseyüyeleri, iki yıl için seçilir veüstüste iki olağan toplantıya katılmaz ise ilgili kurum veya kuruluşunüyeliği sona erer.
(4) Konseyin sekretaryası,İşSağlığıve Güvenliği Genel Müdürlüğünce yürütülür.
(5) Konsey, toplantıya katılanların saltçoğunluğu ile karar verir. Oyların eşitliği hâlinde başkanın oyu kararıbelirler.Çekimser oy kullanılamaz.
(6) Konsey yılda iki defa olağan toplanır. Başkanın veyaüyelerinüçte birinin teklifi ile olağanüstüolarak da toplanabilir.
(7) Konseyinçalışma usul ve esaslarıBakanlık tarafından belirlenir.
İşsağlığıve güvenliği kurulu
MADDE 22–(1) Elli ve daha fazlaçalışanın bulunduğu ve altıaydan fazla süren sürekli işlerin yapıldığıişyerlerinde işveren, işsağlığıve güvenliği ile ilgiliçalışmalarda bulunmaküzere kurul oluşturur.İşveren, işsağlığıve güvenliği mevzuatına uygun kurul kararlarınıuygular.
(2) Altıaydan fazla süren asıl işveren-alt işveren ilişkisinin bulunduğu hallerde;
a) Asıl işveren ve alt işveren tarafından ayrıayrıkurul oluşturulmuşise, faaliyetlerin yürütülmesi ve kararların uygulanmasıkonusunda işbirliği ve koordinasyon asıl işverence sağlanır.
b) Asıl işveren tarafından kurul oluşturulmuşise, kurul oluşturmasıgerekmeyen alt işveren, koordinasyonu sağlamaküzere vekâleten yetkili bir temsilci atar.
c)İşyerinde kurul oluşturmasıgerekmeyen asıl işveren, alt işverenin oluşturduğu kurula işbirliği ve koordinasyonu sağlamaküzere vekâleten yetkili bir temsilci atar.
ç) Kurul oluşturmasıgerekmeyen asıl işveren ve alt işverenin toplamçalışan sayısıelliden fazla ise, koordinasyonu asıl işverence yapılmak kaydıyla, asıl işveren ve alt işveren tarafından birlikte bir kurul oluşturulur.
(3) Aynıçalışma alanında birden fazla işverenin bulunmasıve bu işverenlerce birden fazla kurulun oluşturulmasıhâlinde işverenler, birbirlerininçalışmalarınıetkileyebilecek kurul kararlarıhakkında diğer işverenleri bilgilendirir.
İşsağlığıve güvenliğinin koordinasyonu
MADDE 23–(1) Aynıçalışma alanınıbirden fazla işverenin paylaşmasıdurumunda işverenler; işhijyeni ile işsağlığıve güvenliğiönlemlerinin uygulanmasında işbirliği yapar, yapılan işin yapısıgözönüne alınarak mesleki risklerinönlenmesi ve bu risklerden korunulmasıçalışmalarınıkoordinasyon içinde yapar, birbirlerini veçalışan temsilcilerini bu riskler konusunda bilgilendirir.